İçsel Kung Fu ve Dışsal Kung Fu
Önsöz
Bu makalemde içsel savaş sanatlarının tam olarak ne demek olduğunu dışsal savaş sanatları ile de kıyaslayarak anlatmaya çalışacağım. Konu oldukça derin ve bu konuda açıklayıcı kaynaklar oldukça kısıtlı. İçsel Kung Fu eğitimi verilmeden anlatılması oldukça zor bir konu, deneyimlemeden biraz havada kalacaktır; ancak elimden geldiğince açıklamaya çalışacağım.
Savaş sanatlarında içsel ve dışsal konsepti Çin kökenlidir. Çin Kung Fu’suyla ilgili olarak ortaya çıkmıştır; ancak diğer stiller de bu çerçevede incelenebilir. Çin’de içsel stillerin grubuna Nei Jia Quan (“İçsel Aile Yumruğu”), dışsal stillerin grubuna Wai Jia Quan (“Dışsal Aile Yumruğu”) denir. Bu ayrım çok eski bir ayrım değildir. Aynı şekilde, aslında çok doğru bir ayrım da sayılmaz; ancak kullanışlıdır ve savaş sanatlarını daha rahat anlatmayı sağlamaktadır. Diğer disiplinlerde olduğu gibi, bunu gerçekle yüzde yüz örtüşmeyebilecek ancak kullanışlı bir model veya “çerçeve” olarak kabul edebiliriz.
İçsel ve Dışsal Tanımı ve Tarihsel Süreci
İçsel ve dışsal deyimleri, bildiğim kadarıyla ilk olarak Çin’in içinde gelişen ve Çin’e dışarıdan gelen bilgileri ayırmak için kullanılmış. Buna bağlı olarak, Taoizm Çin’de ortaya çıkan bir öğreti olduğundan Taoizm kökenli tekniklere içsel, Budizm Çin’e dışardan geldiği için de Budizm kökenli tekniklere dışsal denilmiş. Bu yüzden de bir Budist tapınağı olan Shaolin’in Kung Fu’su dışsal Kung Fu olarak tanımlanmış. Aynı şekilde Shaolin kökenli diğer geleneksel Kung Fu stilleri de, Hung Gar Kuen gibi aile stilleri mesela, Shaolin çatısı altında kabul edilmiştir ve dışsal Kung Fu sayılır. Aslında Shaolin, dışsal Kung Fu’nun temsilcisi gibi bir konumda. Taoist çalışmaların yoğunlukta olduğu Wudang dağı ve burdaki Wudang tapınağı ise sıklıkla içsel Kung Fu’nun temsilcisi olarak geçmektedir; ancak çoğu içsel stil Wudang kökenli değildir.
Stillerin hangi kaynaktan geldiğinin dışında, daha sonraları stillerin özellikleri de içsel ve dışsal tanımlarının parçası olmaya başlamış. Anladığım kadarıyla özellikle Xing Yi, Tai Ji ve Bagua ustası Sun Lu Tang’ın çalışmaları sonucu oluşturduğu bakış açısının bu konuda büyük etkisi olmuş. Kendisi bu üç stili içsel olarak tanımlayarak ayırmış ve düşünceleri büyük kitleleri etkilemiş. Bugün Tai Ji Quan, Xing Yi Quan ve Bagua Zhang içsel Kung Fu’yu temsil eden üç klasik stil olarak öne çıkar. Zaten çok da fazla sayıda içsel stil yoktur.
Sonuç olarak içsel Kung Fu, sadece Taoizm kökenli olmasıyla değil, özellikle belli içsel çalışmalar ve teknik özellikler içermesiyle tanımlanmaya başlamıştır. Buna Qi (~enerji) ile çalışma, yumuşaklık (Song), içsel güç kullanımı ve bununla alakalı olarak fiziksel güç uygulamadan, kasları kasmadan içsel yeteneklerle çok güçlü vuruşlar yapabilmek (Fa Jin/Fa Li) gibi kavramlar dahildir. Bu konu yanlış anlaşılmaya müsait ve açıklanması gerekli. Qigong çalışmaları, yani Qi ile ilgili çalışmalar, dışsal stillerde de vardır, örneğin Shaolin’de; ancak bu yine de dışsal stillerin yapısının içsel stillerle aynı olduğu anlamına gelmez. Bunu teknik detaylarla örneklendirerek anlatmaya çalışacağım; ama önce vurgulamak istediğim bir nokta daha var.
İçsel ve Dışsal Ayrımının Bulanıklaştığı Yerler
İçsel ve dışsal stiller arasında bir fark olmadığını ve bu ayrımın anlamsız olduğunu düşünen bir çok insan da var. Bu insanların bir çoğunun içsel Kung Fu bilgisine sahip olmadıklarından dolayı farkı göremediklerini düşünüyorum; ancak aralarında bir kısmı da farklı bir bakış açısıyla yaklaştığı için böyle düşünebilir. Burda aslında bir bakıma haklı bir yan var. Kabaca şunu söyleyebiliriz; tüm Kung Fu stilleri, içsel veya dışsal, doğal olarak çıkılabilecek en yüksek ustalık düzeyini hedefler ve ulaşabilecekleri en yüksek ustalık yolu aynıdır. Bu da içsel Kung Fu yoludur. Buna bağlı olarak, dışsal stillerin de usta seviyesinde içselleşmesi beklentisi vardır. Bunu gözlemleyebiliyoruz, bazı dışsal Kung Fu olarak bilinen stillerin ustaları ileri seviyede içsel yeteneklere ulaşabiliyor; ancak dışsal Kung Fu, çalışma programı içerisinde içsel yetenekleri elde ettirecek bir sistematik sağlamıyor, en azından içsel Kung Fu stillerinin düzeyinde. Bu yüzden de içsel yetenekleri elde edebilmek biraz şansa veya kişinin kendisine kalıyor gibi görünüyor. Aynı şekilde, dışsal stil çalışanların “tutarlı bir şekilde” içsel Kung Fu’ya ulaştıklarını görmemekteyiz. Savaş sanatlarında olduğu gibi başka disiplinlerde de uygulayıcıların yoğun çalışma sonucu vücutlarını kullanmanın ideal yollarını doğal olarak keşfederek içsel yetenekler elde etmeye başlayabildiği düşüncesi vardır.
Vurgulanması gereken bir diğer nokta da, savaş sanatlarının okuldan okula çok değişebilmesidir. Aynı stil ismi altında eğitim veren iki farklı okul veya usta birbirinden çok farklı öğretebilir. Bunu fazlaca gözlemlemekteyiz. Bu farklılıklar içerisinde içsel prensiplerin olup olmaması, düzeyi ve yorumu da yer alabilir. Bu yüzden dışsal olarak bildiğimiz ve bazı içsel prensiplere sahip olduğuna hiç şahit olmadığımız bir stilin bir okulunda o prensipler bir düzeyde çalışılıyor olabiliyor.
İçsel ve Dışsal Stiller Arasındaki Farklılıklar
İçsel ve dışsal stillerin yapıları arasındaki tipik farklılıkları biraz açıklamaya çalışacağım. İçsel-dışsal terimlerinden hoşlanmıyorsanız, bu “Xing Yi Quan, Tai Ji Quan, Bagua Zhang” grubu ile “Shaolin ve benzeri stiller” grubunun kıyaslanması olarak da ifade edilebilir.
Öncelikle içsel stiller Qigong’un bir formu olan Zhan Zhuang (Ağaç Duruşu) çalışmasını temel alır. Dışsal stillerde genel olarak bunu görmemekteyiz. Bunun yarattığı çok önemli temel farklar var. İçsel stili içsel yapan büyük ölçüde Zhan Zhuang’dır. Dövüş formları hareketli Zhan Zhuang sayılır. İçsel Kung Fu her türlü formunda ve dövüş uygulamasında sürekli Zhan Zhuang çerçevesinde ve prensiplerinde hareket eder. Bir savaş sanatı uygulamasına baktığımızda da içsel mi dışsal mı fikrine muhtemelen ilk önce buradan ulaşırız.
Zhan Zhuang’dan edinilen içsel yetenekler çoktur. Örnek olarak bunlardan basit veya bariz bir tanesine, “duruşun yapısı”na bakabiliriz.
Sırtın Duruşu ve Güç Bağlantısı
Zhan Zhuang’da ve dolayısıyla içsel Kung Fu’da omurga düzdür ve dik bir duruş vardır. Bu çoğunluğun anladığı anlamda bir diklik değildir. Dik denince çoğunlukla sırtın “S” şekli oluşturduğu günlük hayatta rastladığımız duruş akla gelir; ancak Zhan Zhuang ve içsel Kung Fu için bu dik değildir. Burda omurganın gerçekten düzleşmesinden bahsediyoruz, yani sırttaki girinti çıkıntılar düzeliyor, kalçanın üstünde duran girinti düzleşiyor ve “S” şekli ortadan kalkıyor. Ayrıca bu sadece düzleşme değil, omurganın “açılması” ve uzaması şeklinde oluyor. Yani omurlar arasındaki mesafe açılıyor. Zhan Zhuang çalışmasından gelen bu prensip içsel Kung Fu için temel bir prensiptir. Gücün yerden yumruğa kadar aktarılabilmesi ve gelen gücün de yere yollanabilmesi için omurganın bu şekilde düz olması istenir. Aynı şekilde omurları açıp kapayabilme kabiliyeti de “büzülme ve genişleme” dediğimiz yeteneği oluşturup vuruşlarda içsel güç uygulamak için gereklidir.
Dışsal Kung Fu ve bununla alakalı Karate gibi stillerde de dik durmaktan bahsedilir; ama dikin anlamı genelde bu düzeyde çalışılmamaktadır.
Omurganın açılmasıyla beraber vücut dairesel bir form alır ve bu da güç bağlantılarını kurmak için gereklidir. Yine dışsal stillerde tipik olarak vurgulanmayan bir prensiptir.
Kalça Ekleminin Kullanımı ve Kalça Omuz Bütünlüğü
Başka bir önemli prensip de “Kua” denen kalça ekleminin olduğu bölgeye doğru çökmek ve orayı rahatlatmaktır. Bu çok temel bir prensiptir ve bu olmadan duruş etkili olmaz. Kua’ya çökme ve kalça ekleminin rahatlayıp açılmasıyla beraber “Kua’dan dönüş” olarak adlandırabileceğimiz yetenek çalışılır. Böylece omurganın da yapısıyla elde edilen kalça omuz bütünlüğü korunur. Üst gövdede bağımsız dönüş yoktur, sadece kalçada dönüş vardır. Dışsal stiller de kalça dönüşü kullanır, ama tipik olarak bu düzeyde değildir. Daha çok dış kalçadır, dönüş dışsaldır ve büyüktür. Burda kalça ekleminin içinden, daha derin bir dönüş söz konusu. Bu sayede küçük içsel dönüşlerle büyük etki yaratılabilir. Örnek olarak çok seri zincir yumruklar bu kalça dönüşü ile atılabilir. Wing Chun’un zincir yumrukları gibi çıkabilir mesela; ancak farklı olarak Kua dönüşü sayesinde zaman kaybı olmadan tüm bu yumruklar kalçaya bağlı olacaktır ve hepsinde içsel güç mevcuttur. Ayrıca kalça omuz bütünlüğü çok detaylı düzeyde korunmaktadır. Bu da Yin ve Yang’ı birleştirme denen konseptin uygulandığı alanlardan biridir; kalçalar Yin, omuzlar Yang’tır ve bu ikisinin birleştirilmesi gerekir. Böylece hem kalçadan tam anlamıyla güç aktarımını sağlanmakta, hem de rakipten gelen baskıya karşı duruşun bozulup zayıflığa yol açması engellenmektedir. Buna karşılık dışsal stillerde kalça omuz bütünlüğü üzerinde bu detayda çalışıldığı tipik olarak görülmemektedir. Bazı stillerde ise omuzun kalçadan bariz bir şekilde ayrılması söz konusudur.
Song (Rahatlama) ve Kök Salma
“Song” denilen rahatlama veya yumuşaklık Zhan Zhuang içerisinde çalışılmaya başlanan, içsel Kung Fu için temel bir başka yetenektir. Örneğin duruşta bacakların durumuna bakacak olursak, dışsal Kung Fu alçak duruşlarda bacak kaslarını geliştirmeyi, güçlendirmeyi hedefler. Bu yolla ve duruş teknikleri ile köklü duruşlar, en azından güçlü duruşlar oluşturur. İçsel Kung Fu’da ise bunun tam tersi söz konusudur, amaç bacak kaslarını çalıştırarak güçlendirmek değil, aksine rahatlatarak, kasılma kullanmadan durabilmektir. Bununla beraber vücuttaki Qi akışının açılmasının bir parçası olarak bacaklarda Qi akışı açılır ve yere gerçek anlamda kök salma kabiliyeti geliştirilir. Bu çok güçlü duruşlar sağlar ve bu yetenekte ilerleyenleri iteklemek çok zordur. Bu arada bu tür çalışmalar kas çalışmalarından daha zordur. Bayağı zihinsel bir çalışmadır ve fiziksel düzeyde de fazlaca yorucu ve acılıdır.
Song ve Yumuşak Güç Bağlantısı
Başka bir örnek olarak Song vuruşlarda da vardır. Dışsal stiller ne kadar yumruğun hızlı çıkabilmesi için rahat olması gerektiğini öğretse de, vuruş esnasında genel olarak anlık bir kasılma gözlemleyebiliriz. Burda Yin ve Yang ayrıdır diyebiliriz. Bir yerde sadece Yin, bir yerde sadece Yang. İçsel Kung Fu ise, burda detayına girmedim ama, her yerde olduğu gibi burda da Yin ve Yang’ı birleştirir. Yumruk başta, ortada veya sonda “zayıf” değildir, “sert” de değildir. Her zaman “yumuşaklıktan gelen bir güç” kullanır. Yani son anda kasılma yoktur, her zaman yumuşaktır ve her zaman da bundan dolayı güçlüdür. Bu özellik “bükülemeyen kol” (“unbendable arm”) konsepti gibidir.
İçsel Demir Beden
İçsel Kung Fu’da yine Zhan Zhuang’da çalışılan Song ve doğru duruş temeli ile “içsel demir beden” yeteneği oluşturulur. Bu yetenek vücuda gelen darbeleri yumuşaklıkla abzorbe edebilmeyi ve darbelerden etkilenmemeyi veya etkiyi çok azaltmayı sağlar. Ayrıca gelen güç geri yansıtılabilir. Böylece bu yetenek yumuşaklık üzerine kuruludur ve dayanıklık sağlar. Dışsal Kung Fu’da ise dayanıklılık genel olarak daha sertlik üzerine kuruludur. Dışsal stillerde tipik olarak karnınıza bir darbe aldığınızda karın kaslarınızı sıkmanız söylenir. İçsel stillerde ise aksine gelen darbeyi abzorbe edebilmek için karın kasları rahat bırakılır. Alışılmış mantığa oldukça aykırı görünse de bu daha az zarar görmeyi sağlar.
Nefesin Kullanımı
İçsel Kung Fu'da nefes doğaldır. Bu konuda çok tipik bir yanlış anlaşılma var. Özellikle dışsal savaş sanatları çalışanlar arasında yaygın bir inanç İçsel Kung Fu stillerinin özelliğinin nefes teknikleri çalışması olduğu, komplike nefes tekniklerine ağırlık verilip dövüş tekniklerinde nefesin kontrol edildiği ve aktif olarak kullanıldığı yönünde; ancak bu doğru değil. Hatta aksine, bu tarz nefesi kontrol ederek yapılan teknikler daha çok dışsal savaş sanatlarının özelliğidir. Tipik bir örnek olarak vuruş anında ani bir kasılma ile nefes sıkışımı veya patlaması yapılması dışsal savaş sanatlarında çok yaygın olarak görülür. İçsel Kung Fu adı altında çalışan bir çok uygulayıcının da bunu kullandığını görüyor olsak da, esasen bu İçsel Kung Fu'nun özelliği değildir. Aksine, esas içsel metot Qi'nin nefes ile değil, zihin ("Yi") ile kontrol edilmesidir. Buna bağlı olarak da tekniklerde nefes doğaldır. Vuruşlarda güç nefesten gelmez, vuruşlar nefesle koordineli değildir, doğal nefes alış veriş döngüsü içerisinde herhangi bir noktada vuruş veya başka bir teknik yapılabilir. Tabii ki Qigong veya daha da spesifik olarak Neigong'ta Qi'yi geliştirmek için nefes teknikleri kullanılır; ancak bunlar dövüş tekniklerinden ayrıdır.
Diğer Bazı Özellikler
Teknik detaylarına fazla girmeden içsel Kung Fu’nun diğer bazı özelliklerinden de bahsedebilirim.
Qigong çalışması (enerji teknikleri), bazı örnekleriyle vurguladığım gibi, içsel Kung Fu’nun özüne işlemiştir ve bir çok uygulaması vardır. Zhan Zhuang çalışması ve içsel Kung Fu formları Qi (enerji) akışı için ideal çerçeveyi oluşturur. Qi konusunda farkındalık sağlanır ve Qi sistem içerisinde doğrudan kullanılır. Örnek olarak rakibin enerjisini dokunmadan hissedebilirsiniz. Şifa sanatıyla da ortak bir yetenek bu.
Başka bir özellik, İçsel Kung Fu'da dövüş esnasında gelen saldırılara verilen cevaplar refleks kökenli değildir; her hareket bilinçli olarak, farkındalıkla yapılır.
Sonuç
Bahsettiklerim gibi bir çok önemli yetenek dışsal Kung Fu’dan farklı olarak içsel Kung Fu’da sistematik olarak çalışılır.
Aslında, içsel Kung Fu’ya dışsal Kung Fu’nun gelişmiş hali diyebiliriz. İçsel Kung Fu’dan içsel yetenekler öğrenilip dışsal stillere uygulandığında sanatı üst seviyeye taşımaktadır. Zaten içsel Kung Fu stilleri de bu şekilde doğmuştur diyebiliriz.
Detaylar çok fazla; amacım hepsinin üzerinden geçmeye çalışmak değil, içsel Kung Fu’nun ne olduğu ve nasıl farklı olduğu hakkında fikir verebilmekti. Umarım biraz aydınlatıcı olmuştur.
Yiğit Doğan